Ngăn chặn tình trạng xuất cảnh lao động trái phép

TTLĐ - Theo thống kê của Công an tỉnh Bắc Giang, ba năm trở lại đây, mỗi năm có trung bình gần 5.000 người vượt biên trái phép sang Trung Quốc lao động ''chui''. Bạn đọc phản ánh, vào dịp cuối năm, nông nhàn, nông dân các huyện miền núi ở Bắc Giang thường lén lút qua lại biên giới. Thậm chí một số nơi hình thành cả những đường dây đưa người qua biên giới, khiến tình hình càng khó kiểm soát...

Nhức nhối lao động "chui"

Sau hơn một năm "biệt tăm" ở địa phương, anh Trần Văn Hoa, trú tại thôn Trại Cá, xã Tân Mộc (Lục Ngạn) đột ngột trở về nhà. Trông Hoa có vẻ phong lưu, chi tiền bao đám thanh niên ăn nhậu nhiều bữa.

Độ tuần sau, không biết Hoa ngọt nhạt thế nào, mà hơn chục thanh niên âm thầm đi theo. Người nhà cũng không biết đi đâu, chỉ biết là họ đi tìm việc làm ở đâu đó xa lắm.

Vài lần như thế, đám thanh niên đi rồi về, cũng có được ít tiền, lại rủ rê, lôi kéo thêm người đi. Dần dần, người nọ rỉ tai người kia, họ hàng bảo nhau, quen biết cũng bảo nhau, cứ như một dây chuyền nối thôn này sang thôn khác, làng nọ đến xã kia. Mà lạ cái, chính quyền địa phương nơi thì không hề biết, nơi biết nhưng thờ ơ coi như việc rất bình thường. Chỉ đến khi bên phía nước bạn bắt được một số người vượt biên trái phép, rồi có nhiều trường hợp bị trấn cướp, quỵt tiền công, bị bóc lột sức lao động... thì việc người dân qua biên giới "chui" để lao động trái phép mới trở thành vấn nạn. Ở một số nơi, nhất là các xã, huyện miền núi, qua kiểm tra, thống kê, người ta mới tá hỏa về số người vượt biên "chui" như thế.

Nhiều thôn, số thanh niên ra đi chiếm đến phân nửa.

Tuy nhiên, không phải ai ra đi cũng mang được đồng tiền công ít ỏi về nhà. Trường hợp của các anh Bạch Văn Hải, Lãnh Văn Nguyệt ở xã Kiên Lao (Lục Ngạn) đến tố cáo với cơ quan công an về việc bị trấn cướp, đánh đập ở nước ngoài; nhóm người ở Vô Cương (Lục Nam) tố bị chủ quỵt tiền công; một số trường hợp lao động nữ bị lừa vào nhà chứa, ép buộc bán dâm; có người bị lợi dụng lấy máu nhiều lần... Đó là chưa kể còn nhiều hiểm nguy rình rập về an toàn lao động, nạn trấn cướp của các đối tượng xấu bên nước ngoài... đối với những người nông dân không có giấy tờ tùy thân ở nơi xứ người.

"Nhức nhối" là từ mà Đại tá, Phó Giám đốc Công an tỉnh Bắc Giang Trần Đình Hồng phải thốt lên khi nói về tình trạng lao động xuất cảnh trái phép. Theo thống kê của công an tỉnh, trong năm 2012, có hơn 6.100 người, năm 2013 có 5.700 lượt người "bị phát hiện"; trong đó, phía cơ quan chức năng của Trung Quốc phát hiện, bắt giữ và trả về nước cả nghìn người.

Không thiếu những trường hợp trong số lao động sang kiếm việc làm ở nước ngoài khi trở về với thân tàn ma dại, không một xu dính túi do bị cướp bóc, trấn lột, bị bóc lột sức lao động... Các huyện ở Bắc Giang có số người lao động "chui" nhiều nhất là Lục Ngạn (2.562 người), Sơn Động (1.404 người), Lục Nam (700 người), Yên Dũng (544 người), Tân Yên (296 người), Yên Thế (177 người)... Mặc dù các ngành chức năng tỉnh Bắc Giang đã tăng cường nhiều biện pháp phòng ngừa nhưng chưa kiểm soát được tình hình, số lượt người đi ra nước ngoài lao động "chui" có giảm, nhưng chưa đáng kể.

Liệu có khó kiểm soát?

Theo Đại tá Trần Đình Hồng, hầu hết lao động "chui" sang biên giới Trung Quốc là lao động thời vụ, ít học, thiếu hiểu biết, lại bị lôi kéo, rủ rê bởi những người quen biết, họ hàng. Công việc chủ yếu là thời vụ như chặt mía, hái cam, gặt lúa, bẻ ngô, thợ xây, đóng gạch... Mỗi lần đi như thế, tùy vào công việc cũng kiếm được đôi ba triệu đến chục triệu đồng. Đối với người dân nông thôn, miền núi, đó cũng là số tiền lớn, nhất là trong lúc nông nhàn. Đại tá Hồng cho rằng, điều thu hút người dân đi xuất khẩu lao động "chui" chính là việc không mất tiền phí và sự tự do, dễ dãi trong sử dụng lao động của người thuê bên kia biên giới.

Một số lao động sau khi bị bắt, đẩy đuổi về kể lại rằng bên kia họ chỉ cần giữ cái chứng minh nhân dân, thậm chí có người bảo đảm cho là được, đi làm được nuôi ăn, làm bao nhiêu trả tiền từng đó, trả ngay trong ngày. Công việc lại chẳng đòi hỏi phải bằng cấp, phải học hành gì mà toàn những việc vốn quen làm.

Chính vì người dân ra nước ngoài lao động "chui" không theo một thời gian, tuyến đường cố định nào mà công tác kiểm tra cũng luôn bị động và thường là bất lực.

Trong năm 2013, lực lượng công an cũng đã bắt và khởi tố hàng chục vụ đối tượng tổ chức đưa người vượt biên trái phép, đồng thời trả về địa phương hàng trăm lượt người, nhưng vẫn là con số rất thấp so với số người đi trót lọt. Thời điểm trước và sau Tết Nguyên đán là lúc người dân đi "chui" nhiều nhất, nhiều chuyến xe khách lèn chặt người đổ xuống các điểm đón xe lên biên giới, mà không có lực lượng chức năng hay chính quyền địa phương nào kiểm tra. Một số huyện tổ chức được lực lượng kiểm tra, chặn bắt thì số lao động "chui" cũng đã được mật báo để thay đổi phương thức vận chuyển, xé lẻ thành nhóm vài ba người hoặc dùng phương tiện khác khiến lực lượng chức năng cũng bất lực.

"Kiểm soát được người lao động "chui" cần có sự phối hợp từ chính quyền cơ sở đến lực lượng chức năng địa phương cũng như các tỉnh biên giới. Một số cấp chính quyền, ngành chức năng ở cơ sở thiếu sự quan tâm, không nắm được sự dịch chuyển nhân, hộ khẩu trên địa bàn hoặc chỉ nắm được khi "sự đã rồi" là một điều phải khắc phục. Công tác tuyên truyền, vận động cũng chưa thật sự tốt; việc xử phạt các đối tượng tổ chức đưa người đi chưa có tính răn đe cao; công tác phối hợp với các địa phương có đường biên giới còn lỏng lẻo..." - Đại tá Trần Đình Hồng khẳng định.

Qua tìm hiểu thực tế, chúng tôi thấy nguyên nhân sâu xa của tình trạng người dân đi lao động "chui" ở nước ngoài là do họ thiếu việc làm, không có thu nhập. Nhất là ở những khu vực thiếu đất sản xuất, không có nghề phụ, việc người dân ly hương là điều không thể tránh khỏi. Nếu giải quyết tốt được vấn đề việc làm, thu nhập cho bộ phận dân cư nói trên, chắc chắn tình trạng xuất khẩu lao động trái phép sẽ giảm.